بازتابی از بحران اجتماعی و مسئولیت فردی؛ «طناب» به مخاطب تلنگر می زند

به گزارش خبرنگار مهر، سید امیرعلی میرزاد کارگردان نمایش «طناب» اثر پاتریک همیلتون که این روزها در تماشاخانه طهران روی صحنه رفته است در رابطه با دلایل انتخاب این نمایشنامه عنوان کرد: اولین موضوعی که برای من جذاب و چالش برانگیز بود، این بود که در نمایشنامه هیچ گونه تعویض صحنه ای وجود ندارد و از ابتدا تا انتها، نمایش تقریباً در یک لوکیشن اتفاق می افتد. این ویژگی به طور کلی فرآیند تعویض صحنه را که معمولاً حس و اتمسفر نمایش را می شکند، حذف می کند و از ایجاد فاصله میان نمایش و مخاطب جلوگیری می کند. دومین چالش، شخصیت پردازی های متنوع و انعطاف پذیر متن بود به طوری که در اجرا هر شخصیت می توانست به طور متفاوت و با سبک های گوناگون توسط بازیگر ایفا شود. این امر چالشی جدی برای من و بازیگرانم بود و نیاز به دقت و توجه ویژه داشت.

وی ادامه داد: اگر به تاریخ سینما، تئاتر و ادبیات نمایشی نگاهی بیندازیم، شخصیت های منفی، ضدقهرمانان و قاتلانی را می بینیم که از دل بحران های اجتماعی شکل گرفته اند و به همین دلیل برای مخاطب سمپاتیک هستند اما ما تلاش کردیم این ایده را به طرزی متفاوت بیان کنیم و از زاویه ای جدید به این موضوع بپردازیم. هدف ما بیشتر از آنکه بخواهیم مخاطب را از طریق شخصیت پردازی به وجد آوریم، این بود که او را به تفکر واداریم و درک عمیق تری از قشر طردشده جامعه به او ارائه دهیم.

بازیگر نمایش «اسب ها» درباره ویژگی ها و مضمون نمایش بیان کرد: نمایش ما داستان خود را در 2 لایه روایت می کند. لایه نخست، که به طور نسبی در سطح قرار دارد، نسخه ترجمه شده ای از اثر پاتریک همیلتون است که در قالب سه پرده، یک داستان جنایی و پرتعلیق را ارائه می دهد. اما لایه دوم، که عمق بیشتری دارد و حاصل دراماتورژی ما از این متن طی 6 ماه کار مداوم است، سعی دارد به این پرسش بپردازد که آیا عناصر این داستان جنایی، یعنی قاتل، مقتول و کارآگاه، می توانند جای خود را تغییر دهند؟ در این لایه، قاتل داستان ممکن است قربانی باشد و کسانی که به ظاهر معصوم به نظر می آیند، در حقیقت قاتلان شخصیت هستند. این نمایش هم طردشدگی را به عنوان یک مسئله اجتماعی نقد می کند و هم به عنوان یک پرسش فلسفی، مفهوم مسئولیت فردی را مورد بررسی قرار می دهد.

میرزاد یادآور شد: بیش از دیالوگ ها و شخصیت پردازی ها که عمدتاً از متن اصلی اثر گرفته شده اند، سیر وقایع و نحوه اجرای آن در کارگردانی و بازی بازیگران است که این موضوع را به وضوح تشریح می کند. اتمسفر نمایش ابتدا فضایی خیالی و نسبتاً انتزاعی را به تصویر می کشد اما به تدریج بعدی واقعی تر و رئالیستی تر پیدا می کند. این تحول موجب می شود تا روند تبدیل یک معضل درونی و فردی که در یکی از اعضای جامعه به وجود آمده، به یک کنش اجتماعی خطرناک و جبران ناپذیر، به وضوح نمایان شود.

وی ادامه داد: نمایشنامه پاتریک همیلتون حاوی طنزی کلاسیک به سبک هیچکاک است که در خلال آن مفاهیم اصلی خود را بروز می دهد. این قسمت ها عمدتاً در صحنه های مربوط به مهمانی و تجمع شخصیت ها به چشم می آید و در مقابل، هرچه تعداد کاراکترها کاهش می یابد، میزان طنز کمتر شده و جدیت آن افزوده می شود. چالش اصلی ما در اینجا ایجاد تعلیق در صحنه هایی بود که شخصیت ها گاهی در حال بیان جملات طنزآمیز بودند.

بازیگر نمایش «اتاق پرو» درباره طراحی صحنه نمایش و نگاهی که به فیلم «طناب» هیچکاک داشته است، بیان کرد: من همواره به نورپردازی و طراحی صحنه به عنوان ابزاری در خدمت نمایش نگاه می کنم. نور، صحنه، لباس و صدا همگی تلاش می کنند تا حس هایی را که از طریق میزانسن در صحنه تولید می شوند، برجسته تر کنند، نه اینکه خودشان سعی در ایجاد حس و احساس داشته باشند. آثار زیادی از جمله رمان «جنایت و مکافات» داستایفسکی و کتاب «چنین گفت زرتشت» نیچه که در نمایش نیز به آنها اشاره می شود، پیش از آغاز این پروژه مورد مطالعه تیم دراماتورژی قرار گرفتند اما درباره فرآیند اجرایی و کارگردانی اثر، باید به تعلیقی که در آثار هیچکاک از جمله فیلم های «طناب» و «خرابکاری» وجود دارد و بر من تأثیر گذاشت، اشاره کنم. هرچند متن نمایشنامه تفاوت های آشکار زیادی با فیلمنامه فیلم «طناب» دارد، اما این تأثیرات در روند اجرایی نمایان است.

این کارگردان تئاتر عنوان کرد: نمایش «طناب» کاملاً یک بیانیه عمومی و جهانی است و به همین دلیل سعی شد تا از تاریخ و جغرافیای خاص خود فاصله بگیرد. این نمایش می تواند هم مسئله و دغدغه یک پسر پنج ساله بازیگوش در خاورمیانه باشد و هم دغدغه های یک خانم مسن درونگرای متجدد.

وی درباره مدت زمان تمرین نمایش توضیح داد: با بازیگران نمایش 9 ماه تمرین مداوم داشتیم و علاوه بر آن، همواره تأکید داشتم که دیالوگ های سنگین و فلسفی باید توسط بازیگر به طور کامل درونی شوند. همچنین در طول روند تمرین، بازیگران را به تحقیق درباره کاراکترها و مقتضیات آنها تشویق می کردم که آنها نیز با استقبال این کار را انجام می دادند.

میرزاد در پایان تاکید کرد: انتظار و تلاش ما در این مدت این بوده است که مخاطب، حتی برای یک ساعت، نخست با دیدن یک اثر نمایشی جذاب سرگرم شود و در مرحله بعدی، پرسشی در ذهن خود ایجاد کند که من تا به حال چند نفر را با بی احترامی و بی تفاوتی به قتل رسانده ام؟!

بهنام عموخلیلی، علی عبدالرحیم زاده، محمدعلی آقائی، سجاد جعفری، فاطمه شوقی، شکیبا معتضدی، اردلان رزمی بازیگران این اثر نمایشی هستند که تا 2 خرداد در تماشاخانه طهران روی صحنه است.